Óvenju mikið lúsaálag á Vestfjörðum

Óvenju slæm staða hefur verið undanfarnar vikur vegna lúsaálags á sunnanverðum Vestfjörðum. Í ljósi þeirra aðstæðna sem upp eru komnar og sem viðleitni til þess að hafa lúsafjölda í lágmarki yfir veturinn hefur Matvælastofnun heimilað lyfjameðhöndlanir á átta eldissvæðum eftir lögbundna umsögn Fisksjúkdómanefndar og Hafrannsóknarstofnunar.

Um er að ræða tvö eldissvæði í Tálknafirði, fjögur eldissvæði í Arnarfirði og tvö í Dýrafirði. Svæðin verða meðhöndluð með baðlyfi annars vegar og lyfjafóðri hins vegar. 

Lúsalyf geta haft neikvæð áhrif á vistkerfi í nærumhverfi eldiskvía. Eins sýnir reynsla nágrannalanda að laxalús getur myndað ónæmi gegn lyfjum. Þess vegna er notkun lyfja í baráttunni gegn lús úrræði sem ekki skal beita nema í algerri neyð. Því hefur Matvælastofnun hvatt fyrirtæki til þess að leita leiða til að ná tökum á lúsaálaginu með öðrum aðferðum, en í þessum tilvikum var nauðsynlegt fyrir fyrirtækin að grípa inn í með lyfjameðhöndlun.

Mikilvægt er að fiskurinn sé með eins lítið af laxalús og mögulegt er í vetur til að koma í veg fyrir sáramyndun þegar gróandinn er sem minnstur sökum lágs hitastigs í sjó. Eins er mikilvægt að lúsaálag sé sem minnst í vor þegar viðkvæmur göngutími villtra laxfiska hefst, en lúsin hefur hingað til átt erfitt með að fjölga sér á veturna vegna lágs hitastigs sjávar.

Bakgrunnur

Á Íslandi eru einkum tvær tegundir lúsa, þ.e. laxalús (Lepeophtheirus salmonis) og fiskilús (grálús) (Caligus elongatus). Báðar tegundir eru náttúruleg sníkjudýr á laxfiskum í sjó. Laxalús finnst hins vegar einungis á laxfiskum meðan fiskilús er mjög ósértæk á hýsla og finnst á fjölda mismunandi fisktegunda.

Laxalúsin er stærri en fiskilúsin og hún nærist á roði laxfiska og getur valdið umfangsmiklum sárum sem opna möguleika fyrir tækifærissýkla í umhverfi fiskanna. Líkt og laxalúsin, nærist fiskilúsin einnig á roðinu. Hún er hins vegar mun smærri, og veldur ekki sárum enda útbúin sogskálum í stað öflugra bitkróka í kjafti laxalúsar. Hún orsakar þó vanlíðan og streitu hjá hýsli sínum, og í sumum tilfellum smávægilegum punktblæðingum. Álagið af laxa- og fiskilús á eldisdýr er streituvaldandi, sem líkt og aðrir sjúkdómsvaldar, veikir ónæmiskerfi fiskanna og gerir þá móttækilega fyrir hvers kyns smitsjúkdómum, svo sem veirusjúkdómum en einnig tækifærissýklum eins og bakteríum, sem berast í sár fiska og auka verulega umfang þeirra. Álag vegna lúsasmits getur enn fremur valdið lystarleysi hjá fiskum, sem hefur áhrif á vöxt hans og almennt heilsufar. Sé þéttleiki lúsanna mikill er hætta á að smitálag af hennar völdum verði sömuleiðis mikið með tilheyrandi álagi á nálæg eldissvæði.