Fara í efni

Hlutfall trans-fitusýra í íslenskum matvörum

Athugið að þessi frétt er ársgömul eða eldri.

09.02.2010

Á árunum 2008 og 2009 voru gerðar hjá Matís ohf fitusýrugreiningar á 51 sýni af matvörum í þeim tilgangi að uppfæra gögn í ÍSGEM gagnagrunninum um efnainnihald matvæla. Verkefnið var unnið í samstarfi við Lýðheilsustöð og Matvælastofnun. Áhersla var lögð á að kanna magn trans-fitusýra í unnum matvælum og því voru tekin sýni af borðsmjörlíki, bökunarvörum, djúpsteikingarfeiti, mat frá skyndibitastöðum, ís, kexi, snakki og sælgæti.



  Í næringarráðleggingum er mælt með því að fólk borði eins lítið af trans-fitusýrum úr iðnaðarhráefni og hægt er. Einnig er mælt með því að takmarka neyslu á mettuðum fitusýrum. Með þessu móti er hægt að draga úr líkum á hjartasjúkdómum. Skortur hefur verið á upplýsingum um trans-fitusýrur í matvælum á íslenskum markaði en nú hefur að nokkru leyti verið bætt úr því. Stór rannsókn var gerð á fitusýrum í öllum flokkum matvæla á íslenskum markaði árið 1995. Niðurstöðurnar nú sýna að hlutfall trans-fitusýra fyrir nær öll matvælin er lægra en áður var.

Í öllum flokkum matvara greindust a.m.k. sum sýnanna með litlu sem engu af trans-fitusýrum og er það mikil breyting frá því sem verið hefur. Til dæmis var nær ekkert af trans-fitusýrum í þeim tegundum af kexi sem teknar voru til skoðunar. Þetta sýnir að matvælaiðnaðurinn hefur fundið leiðir til að framleiða afurðir án trans-fitusýra. Það greindist þó talsvert af trans- fitusýrum í nokkrum sýnum af smjörlíki, bökunarvörum, ís og poppkorni. Ljóst er að framleiðendur geta endurbætt þessar vörur og losað þær við trans-fitusýrur. Niðurstöðurnar eru í samræmi við það að víða erlendis hefur náðst góður árangur við að draga úr trans-fitusýrum í matvælum.

Niðurstöður fitusýrugreininganna eru teknar saman fyrir fitusýruflokka í töflu hér að neðan.
Helstu niðurstöður mælinganna voru:
  1. Hlutfall trans-fitusýra í þeim matvælum, sem greind voru, hafði almennt lækkað frá árinu 1995 en þá var gerð stór rannsókn á fitusýrum í íslenskum matvælum.
  2. Í sýnum af kexi var mjög lítið af trans-fitusýrum (undir 0,8% af fitusýrum). Í sýnum af sælgæti var lítið af trans-fitusýrum (undir 2% af fitusýrum). Í sýnum af mat frá skyndibitastöðum voru trans-fitusýrur undir 3,5% af fitusýrum.
  3. Í sýnum af borðsmjörlíki, bökunarvörum, jurtaís, smjörlíki og snakki voru matvörur frá sumum framleiðendum með mikið af trans-fitusýrum en í sýnum frá öðrum framleiðendum var magn þessara fitusýra óverulegt. Þetta sýnir að vel er framkvæmanlegt að framleiða þessi matvæli án trans-fitusýra.
  4. Merkingar á umbúðum stóðust ekki í öllum tilfellum fyrir þær vörur sem voru til skoðunar. Umbúðir fyrir eitt kexsýnið bentu til þess að trans-fitusýrur væru í kexinu þar sem tilgreind var jurtafeiti hert að hluta. Það reyndist hins vegar ekki rétt, kexið var laust við trans fitusýrur.
Í Danmörku er hámarksgildi fyrir transfitusýrur úr iðnaðarhráefni 2% af öllum fitusýrum. Hlutfallið er undir þessum mörkum fyrir 27 vörumerki og tegundir safnsýna af alls 42 eða 64% af öllum vörumerkjunum og tegundum safnsýna.

Rétt er að benda á að  þótt transfitusýrum sé útrýmt úr ákveðnum fæðutegundum þá er ennþá sá möguleiki fyrir hendi að varan innihaldi mettaða fitu og það ef til vill í miklu magni.

Þótt magn trans-fitusýra sé almennt ekki merkt á umbúðir matvæla geta neytendur samt dregið vissar ályktanir af innihaldslýsingum. Ef jurtaolía er eina fituhráefnið má reikna með að varnan innihaldi ekki trans-fitusýrur og tekist hafi að halda mettuðum fitusýrum í lágmarki. Sérstaklega ætti að huga að þessu í innihaldslýsingum fyrir brauð, kökur og kex. Hafa þarf í huga að kókosfeiti og pálmafeiti eru harðar feitmetistegundir úr jurtaríkinu og innihalda mikið af mettuðum fitusýrum. Ef fita hert að hluta (partially hydrogenated) kemur fyrir í innihaldslýsingu má gera ráð fyrir trans-fitusýrum. Hert fita er hins vegar ekki sönnun þess að trans-fitusýrur séu í vörunni en gera þarf ráð fyrir talsverðu af mettuðum fitusýrum.

Niðurstöður fitusýrugreininga á matvælum 2008 og 2009

    Taflan sýnir magn (g) fitu og fitusýra í 100g.

 

Matvara

Tími

Fita

Mettaðar

Trans

Ómettaðar




fitusýrur

fitusýrur

fitusýrur

 

 

 

 

 

 







Borðsmjörlíki






Borðsmjörlíki A

Ágúst 2008

43,7

11,2

0,6

28,9

Borðsmjörlíki B

Ágúst 2008

67,6

12,6

9,8

41,0

Borðsmjörlíki B

Sept 2009

64,1

20,1

12,4

26,6







Bökunarvörur






Heilhveitibrauð A

Ágúst 2008

3,1

0,7

0,1

1,5

Hjónabandssæla A

Ágúst 2008

16,9

7,2

0,1

8,0

Jólakaka A

Ágúst 2008

14,7

4,1

1,4

7,6

Jólakaka B

Júní 2009

12,5

6,5

0,1

5,0

Jólakaka C

Júní 2009

11,3

3,7

0,1

6,6

Kleinur A

Ágúst 2008

15,9

3,5

3,4

7,4

Kleinur B

Júní 2009

17,9

5,8

3,6

6,8

kleinur B

Sept 2009

24,0

6,5

6,1

8,8

Kleinur C

Júní 2009

20,6

7,9

0,1

11,1

Kleinur D

Júní 2009

19,0

3,5

2,9

10,7

Smjördeigshorn A

Ágúst 2008

24,7

12,7

0,6

8,9

Snúðar A

Ágúst 2008

4,6

1,3

0,1

2,1

Vínarbrauð A

Ágúst 2008

23,4

10,0

0,2

11,0

Vínarbrauð A

Júní 2009

22,4

9,8

0,2

10,7







Djúpsteikingarfeiti






Feiti A

Ágúst 2008

100,8

90,1

0,9

4,1







Djúpsteikt / steikt matvæli






Franskar kartöflur A

Ágúst 2008

16,1

2,3

0,4

11,7

Franskar kartöflur A

Sept 2009

14,9

1,5

0,1

11,9

Franskar kartöflur C

Ágúst 2008

6,3

2,2

0,1

3,4

Hamborgarar A

Ágúst 2008

15,0

5,9

0,5

6,7

Kjúklingabitar A

Ágúst 2008

13,8

3,2

0,1

8,9







Ís






Jurtaís A

Júní 2009

9,6

8,2

0,0

0,7

Jurtaís B

Ágúst 2008

10,2

3,7

1,8

3,5

Jurtaís B

Júní 2009

10,0

2,6

2,1

4,3

Jurtaís B

Sept 2009

11,4

2,4

1,4

6,5

Jurtaís C

Ágúst 2008

10,0

8,2

0,0

0,7













Matvara

Tími

Fita

Mettaðar

Trans

Ómettaðar




fitusýrur

fitusýrur

fitusýrur

 

 

 

 

 

 

Kex






Kex A

Ágúst 2008

20,3

8,7

0,1

9,1

Kex B

Ágúst 2008

17,5

9,1

0,1

6,3

Kex C

Ágúst 2008

13,0

6,5

0,0

4,9

Kex D

Sept 2009

12,4

6,3

0,0

4,7

Kex E

Ágúst 2008

12,4

6,1

0,0

4,8

Kex F

Ágúst 2008

22,4

10,5

0,1

9,2







Smjörlíki






Smjörlíki A

Ágúst 2008

83,8

33,9

2,8

41,4

Smjörlíki B

Ágúst 2008

82,3

33,9

1,7

41,3

Smjörlíki C

Ágúst 2008

79,8

34,2

0,3

40,3

Smjörlíki D

Ágúst 2008

82,0

26,6

12,9

37,1

Smjörlíki D

Júní 2009

81,2

38,8

0,4

38,2

Smjörlíki E

Ágúst 2008

83,0

25,9

18,1

33,6







Snakk






Kartöflusnakk A

Ágúst 2008

21,8

1,5

0,0

17,7

Poppkorn A

Ágúst 2008

17,2

12,2

0,0

2,9

Örbylgjupoppkorn A

Sept 2009

18,7

8,2

0,1

8,4

Örbylgjupoppkorn B

Júní 2009

26,1

5,5

6,8

10,2

Örbylgjupoppkorn B

Sept 2009

23,2

4,8

5,9

9,3

Örbylgjupoppkorn C

Sept 2009

10,4

2,1

2,2

4,6







Sælgæti






Súkkulaðivara A

Ágúst 2008

25,4

15,6

0,4

7,3

Súkkulaðivara B

Ágúst 2008

25,1

13,4

0,4

9,5

Súkkulaðivara C

Sept 2009

29,3

20,6

0,1

6,6

 

 

 

 

 

 







 

 


Getum við bætt efni síðunnar?