Fara í efni

Eftirlit með lyfjaleifum í kjöti og mjólk

Athugið að þessi frétt er ársgömul eða eldri.

Að undanförnu hafa komið út nýjar reglur sem varða eftirlit með notkun dýralyfja og lyfjaleifum í dýraafurðum. Má þar nefna reglugerð nr. 30/2012  um eftirlit með efnaleifum í afurðum dýra s.s. kjöti, mjólk og eggjum og einnig reglugerð nr. 303/2012 um rafræna skráningu dýralækna á dýrasjúkdómum og lyfjameðhöndlun. Neytendavernd er megin tilgangur þessara nýju reglna. Þeim er ætlað að stuðla að bættu  heilsufari dýra og heilnæmi afurða með auknu eftirliti með lyfjanotkun og þannig hindra að lyfjaleifar berist með dýraafurðum á disk neytenda og valdi þeim heilsutjóni.

Eins og kunnugt er þá tók matvælalöggjöf Evrópusambandsins að fullu gildi hér á landi í nóvember 2011. Mikil vinna hefur farið fram hér á landi á undanförnum misserum  við innleiðingu löggjafarinnar bæði hjá eftirlitsaðilum og hjá fyrirtækjum sem eiga að starfa samkvæmt henni. Eftirlit með skráningu dýralyfja og lyfjasölu dýralækna er í höndum Lyfjastofnunar, en Matvælastofnun hefur eftirlit með notkun og ávísun dýralyfja og sér einnig um sýnatökur og rannsóknir vegna lyfjaleifa í matvælum. Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) hefur eftirlit með framkvæmd löggjafarinnar hér á landi. Af því tilefni komu fulltrúar ESA í eftirlitsheimsókn í desember 2011 til að fara yfir framkvæmd á eftirliti með efnaleifum í dýraafurðum, með sérstakri áherslu á eftirlit með notkun dýralyfja. Matvælastofnun og Lyfjastofnun hafa nýlega borist skýrsla ESA vegna eftirlitsins og þar koma fram gagnlegar ábendingar um það sem betur má fara og hefur stofnunin í samvinnu við Lyfjastofnun þegar hafið úrvinnslu þessara ábendinga. 


Til þess að hindra að lyfjaleifar berist í matvæli, þarf að vera til staðar öflugt eftirlitskerfi með ávísun og notkun lyfja í dýr. Matvælastofnun hefur undanfarið verið að þróa rafrænt skráningakerfi til þess að geta sinnt lögboðnu eftirliti. Í mars sl. var gefin út reglugerð nr. 303/2012 og  eins og nafn gerðarinnar ber vott um, fjallar hún um rafræna skráningu dýrasjúkdóma, dýralæknisaðgerða og meðhöndlun dýra með lyfseðilsskyldum lyfjum. Tilgangurinn er að stuðla að bættu eftirliti með heilsufari dýra og heilnæmi afurða og leggja grunn að auknum forvörnum gegn sjúkdómum í dýrum. Neytendavernd er leiðarljósið. Nýja kerfið heitir HEILSA  og  dýralæknum ber að skrá notkun og ávísun lyfseðilsskyldra lyfja í dýr í þennan grunn. Skráningarkerfið hefur þegar verið tekið í notkun  fyrir nautgripi og hross og munu aðrar dýrategundir fylgja í kjölfarið. Skráningarkerfið tengist hjarðbókum viðkomandi dýrategunda. Þegar dýralæknir skráir lyfjameðhöndlun í HEILSU, fara þær upplýsingar sjálfkrafa í heilsukort viðkomandi grips í hjarðbók eiganda. Flest lyf hafa s.k. afurðarnýtingarfrest en það er sá tími sem líður frá því að dýrið fékk síðast lyf og þangað til að nýta má afurðir þess til manneldis. Líkaminn þarf tíma til að losa sig við niðurbrotsefni lyfsins. Það er skylda dýraeiganda, að senda ekki dýr sín í sláturhús með lyfjaleifar. En mistök geta alltaf átt sér stað. Skráningakerfið HEILSA kemur í veg fyrir þau. Upplýsingar sem eru skráðar þar og fara yfir í heilsukort grips, fylgja honum í sláturhús. Sláturhúsið sannreynir þessar upplýsingar þegar gripurinn kemur þangað. Og kerfið virkar. Fundist hafa gripir eftir komu í sláturhús sem voru með lyfjaleifar þegar viðkomandi gögn sem fylgdu þeim, voru skoðuð. Eins og áður er sagt, skulu afurðarstöðvar  (sláturhús) í gegnum innra eftirlit gera nauðsynlegar ráðstafanir til að taka aðeins við dýrum ef eigandi eða umráðamaður búfjár getur ábyrgst að þau séu laus við lyfjaleifar. 


Tilgangur reglugerðar nr. 30/2012 er að tryggja að fullnægjandi eftirlit sé haft með efnum og flokkum efnaleifa í afurðum dýra  til þess að koma í veg fyrir að lyfjaleifar berist með afurðum  á borð neytenda sem  kynnu að vera skaðleg heilsu manna. Til þess útbýr Matvælastofnun  árlega áætlun um sýnatökur til þess að hafa eftirlit með efnaleifum og aðskotaefnum í afurðum dýra. Reglugerðin fjallar einnig um valdheimildir Matvælastofnunar til að framkvæma eftirlit hjá frumframleiðendum og afurðarstöðvum og til hvað úrræða skuli gripið ef efnaleifar finnast í afurðum dýra. T.d. er eigendum og umráðamönnum búfjár sem og dýralæknum  skylt að veita Matvælastofnun allar upplýsingar sem stofnunin fer fram á í þessu sambandi. Auk reglulegs og lögboðins eftirlits sem reglugerðin kveður á um, getur Matvælastofnun framkvæmt slembieftirlit við framleiðslu, meðhöndlun, geymslu, flutning, dreifingu og sölu efna í A-flokki,  I. viðauka gerðarinnar, hvenær sem er í framleiðslu og dreifingu fóðurs og í öllu framleiðsluferli dýra og afurða úr dýraríkinu. Þetta eftirlit er einkum ætlað að leiða í ljós umráð eða tilvist bannaðra efna eða afurða sem ætlunin er að ala dýrin á eða nota við ólöglega meðferð.


Leiki grunur á að brotið hafi verið gegn ákvæðum reglugerðarinnar eða leiði rannsókn í ljós að magn leifa skráðra efna eða mengunarefna eru yfir því hámarki, sem leyfilegt er samkvæmt löggjöfinni, skal Matvælastofnun grípa til aðgerða. Matvælastofnun skal framkvæma rannsókn á upprunabýlinu eða býlinu sem dýrið kemur frá, eftir atvikum, til að leita orsaka þess að efnaleifar finnast og ef meðferðin er ólögleg rekja uppruna viðkomandi efna eða afurða á framleiðslu-, meðhöndlunar-, geymslu-, flutnings-, umsýslu-, dreifingar- eða sölustigi. Í samræmi við niðurstöður rannsóknar skal Matvælastofnun gera allar ráðstafanir til að vernda almannaheilbrigði, t.d. með því að banna í tiltekinn tíma að dýr eða afurðir  frá hlutaðeigandi býli eða afurðastöð fari í sölu. Eigandinn, eða sá sem hefur umráð yfir dýrunum, skal bera kostnað af þeim rannsóknum og eftirliti sem Matvælastofnun telur að grípa þurfi til.


Að ofangreindu má ljóst vera að ávísun og notkun dýralyfja er vandasöm. Tryggja þarf að þegar mikilvæg efni eins og sýklalyf eru notuð, að greining dýralæknis hafi verið gerð á þörf fyrir notkun og að góðar leiðbeiningar fylgi með til bóndans, þegar honum er ætlað að hefja eða ljúka meðferð. 

Mælingar vegna lyfjaleifa og aðskotaefna í búfjárafurðum 2006-2012:


Eftirlit með aðskotaefnum í dýraafurðum hefur verið framkvæmt hér á landi um langt skeið og hefur  magn þessara efna verið mjög lágt. Til að uppfylla strangari kröfur nýju löggjafarinnar um eftirlit með lyfjanotkun hefur Matvælastofnun að undanförnu aukið eftirlit sitt með notkun dýralyfja og stofnunin  hélt nýverið fræðslufund um eftirlit með lyfjanotkun og lyfjaleifum í dýrum og má nálgast glærur og upptöku af fundinum á vef Matvælastofnunar undir Útgáfu - Fræðslufundir.


Ítarefni




Getum við bætt efni síðunnar?